Zaburzenia (niepełnosprawność) psychiczne(a)

Zaburzenia (niepełnosprawność) psychiczne(a) ^[1]za: Borek J., Niepełnosprawność psychiczna i intelektualna w powiecie radomskim. Pomiędzy stereotypem a rzeczywistością, Instytut Naukowo-Wydawniczy SPATIUM, Radom 2021

Problemy dotyczące psychicznego zdrowia wpływają w sposób istotny na różnorodne sfery życia, na funkcjonowanie w pracy, w lokalnej społeczności, w rodzinie. Jednakże nie każdy dyskomfort psychiczny prowadzi do psychicznego zaburzenia, do którego może prowadzić dopiero dłuższe utrzymywanie się stanu zniechęcenia, niepokoju, czy lęku. Kryzys psychiczny, wynikający najczęściej z tragicznych doświadczeń, może przejawiać się w łagodniejszych przypadkach poprzez: trudności z koncentracją, rozdrażnienie, zdenerwowanie, gniew, smutek, przygnębienie, bezradność, żal, poczucie zagubienia. W trudniejszych kryzysowych sytuacjach może to być: lęk, panika, rozpacz, apatia, otępienie. W tych trudnych sytuacjach kryzysowych nie powinno się osoby nią dotkniętej pozostawiać samej. Nie należy takiej osoby: obrażać i wyśmiewać, pouczać i oceniać, pytać o sprawy przykre i nie wzbudzać w niej poczucia winy. Rozmawiać spokojnie, bez podnoszenia głosu. W cięższych przypadkach zaburzeń psychicznych może dochodzić do: uzależnień, depresji, otępienia, psychozy, afektywnych zaburzeń dwubiegunowych, zaburzeń lękowych, nerwicowych, stresowych, zaburzeń świadomości i zagrożeń samobójczych. Zaburzenia psychiczne mogą prowadzić do niepełnosprawności (symbol- P).

Uzależnienia

Najpowszechniejszym w leczeniu ambulatoryjnym zaburzeniem psychicznym są uzależnienia^[2]Raport tematyczny: Mazowsze. Serce Polski. Informator zdrowia psychicznego – przewodnik dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Dokument aktualizowany corocznie we wrześniu od 2017 r., s. … Continue reading. Jest to bardzo silna potrzeba zażywania określonej substancji lub wykonywania pewnej czynności. Najczęściej są to uzależnienia od: alkoholu, substancji psychoaktywnych, leków, papierosów, hazardu. Bywa, że ludzie popadają w uzależnienia z powodów: osobowościowych, depresji, zaburzeń lekowych, społecznych fobii, nieśmiałości itp. Osoby uzależnione żyją w błędnym kole: uciekając od problemów – problemy te powiększają. Wówczas bez zewnętrznego wsparcia, bez psychologiczno-psychiatrycznej pomocy systemowej, nie są w stanie same wyjść z tego błędnego koła, którym towarzysza różne powikłania somatyczne: uszkodzenie wątroby, trzustki, majaczenie alkoholowe, halucynoza, padaczka, cukrzyca.

Nadużywaniu narkotyków, alkoholu, papierosów towarzyszą często poważne zaburzenia psychiczne: lekowe, afektywne, a nawet schizofrenia. W przypadku, gdy uzależnienia występują u osób chorych psychicznie, wówczas taki zespół psychopatologiczny rozpoznaje się jako podwójną diagnozę.

W uzależnieniu alkoholowym wyróżnia się cztery fazy jego rozwoju:

• faza podstawowa – coraz częstsze picie z coraz to większą tolerancją na alkohol;
•  faza ostrzegawcza – stany niepamięci pojawiające się nawet po niezbyt dużych dawkach alkoholu, którym towarzyszy picie potajemne i lęk przed nałogiem;
• faza krytyczna – utrata kontroli nad sobą po spożyciu alkoholu, głód picia w celu usunięcia abstynencyjnych objawów;
• faza końcowa – pojawiają się powikłania psychiatryczne, długotrwałe ciągi picia, a do funkcjonowania potrzebne staja się stałe dawki alkoholu.

Życie z osobą uzależnioną prowadzi do tzw. współuzależnienia, które nie jest jednostką chorobową, prowadzi jednakże do utrwalanych reakcji wynikających z trudnych i przewlekających się przeżyć towarzyszących zamieszkiwaniu z osobą uzależnioną. Jednakże nie u wszystkich osób mieszkających z osoba uzależnioną występują objawy współuzależnienia. Członkowie patologicznych i dysfunkcyjnych rodzin potrafią często unikać procesów destrukcyjnych dzięki zasobom rozwojowym nazywanych „prężnością rodziny”, która umożliwia przystosowanie się do przewlekłych stresów.

Oprócz uzależnień alkoholowych i chemicznych (heroiny, kofeiny, kokainy, amfetaminy, konopi, nikotyny, dopalaczy itp.) obserwuje się w ostatnim czasie, zwłaszcza w okresie propagacji pandemii, wzrost uzależnień behawioralnych: od komputera, gier, internetu. Do uzależnień behawioralnych zalicza się również uzależnienia od hazardu, seksu, toksycznych związków, zakupów, jedzenia itp.

Na wzrost prawdopodobieństwa popadnięcia w uzależnienie mają wpływ: przedwczesne emocje w zbyt młodym wieku, złe wzorce zachowań, konflikty rodzinne i społeczne oraz trudne warunki życiowe. W większości metod leczenia uzależnień wykorzystuje się bio-psycho-społeczny model ich przyczyn.

Depresja

Ocenia się, że depresja^[3]Tamże, s. 11-14.  jest najpowszechniejszą chorobą na świecie. Często pacjenci nie są świadomi swych zaburzeń depresyjnych i u lekarza pierwszego kontaktu zgłaszają tylko dolegliwości somatyczne: ból głowy, kłopoty gastryczne, bezsenność itp. Charakterystyczne dla depresji są objawy w sferze emocjonalnej i poznawczej. Utrudnia to wykonywanie obowiązków pracowniczych oraz zajęć domowych. Przy silnej depresji osoba staje się nawet niezdolna do wykonywania trudniejszych czynności samoobsługowych. Zwiększa się przy tym ryzyko zapadania na poważne dolegliwości sercowe, gastryczne, neurologiczne, jak i ryzyko występowania zdarzeń klinicznych.

Aby zdiagnozować depresję należy dostrzegać przez co najmniej dwa tygodnie kilka jej objawów, którymi mogą być: utrata łaknienia, zaburzenia snu, utrata radości, zainteresowań, niepokój, lęk, myśli samobójcze. Do najczęstszych należą depresje: melancholijna (skrócony sen nie dający wypoczynku, brak apetytu, spadek masy ciała, brak potrzeb seksualnych, niska aktywność), atypowa (nadmierna senność, poczucie zmęczenia, napady niepokoju, głodu, poczucie gorszej sprawności), urojeniowa (niepokój psycho-ruchowy, lęk, bezsenność, myśli samobójcze, co zdecydowanie wymaga leczenia), hipochondryczna (oprócz typowych objawów przekonanie o nieuleczalnej chorobie), anakastyczna(z natręctwami, np. dotyczącymi nadmiernej czystości o charakterze remitującym), maskowana (długotrwale utrzymuje się jeden z typowych objawów). Leczenie depresji nie powinno ograniczać się tylko do farmakologii, ale uwzględniać też odziaływanie psychologiczne i społeczne, a także leczenie światłem, stymulacją magnetyczną czy elektrowstrząsami. Psychoterapia w leczeniu depresji zwykle dotyczy rozwiazywania schematów myślowych pacjenta.

Otępienia

Otępienie^[4]Tamże, s. 15-18,. jest to zespół objawów wynikających z choroby mózgu, zazwyczaj o charakterze przewlekłym albo postępującym. Przy otępieniu zostają zaburzone takie funkcje poznawcze jak: myślenie, pamięć, orientacja, ocena, język, liczenie oraz zdolność do myślenia abstrakcyjnego i uczenia się. W chorobie tej następuje też zmniejszenie kontroli reakcji emocjonalnych i społecznych oraz motywacji i zachowań. Jako powikłania mogą w następstwie otępienia pojawiać się także zaburzenia świadomości. Aby zdiagnozować otępienie jego objawy powinny utrzymywać się co najmniej pół roku.

Gdy zaburzenia poznawcze wiążą się z zaburzeniami hormonalnymi lub tarczycy, niedoborami, zatruciem metalami ciężkimi, alkoholem, lekami, niedoborem witaminy B12, kwasu foliowego, zapaleniem mózgu – mogą oznaczać jedynie otępienie odwracalne. Łagodne zaburzenia funkcji poznawczych pojawia się nierzadko w wieku starczym i może rozwinąć się w chorobę Alzheimera. W przypadku pojawiania się łagodnych zaburzeń poznawczych leczenie powinno ograniczać się do treningów funkcji poznawczych (pamięci) bez stosowania środków farmakologicznych.

Wskutek choroby naczyń mózgowych (np. udaru mózgu), a także w następstwie chorób serca, może pojawiać się otępienie naczyniowe objawiające się chwiejnością emocjonalną, zmianami osobowościowymi, zaburzeniami depresyjnymi i zaburzeniami funkcji wykonawczych. Objawy te pojawiają się zwykle gwałtownie i mają charakter fluktuacyjny. Osobę z otępieniem naczyniowym należy rehabilitować możliwie jak najwcześniej przez stosowanie treningów poznawczych oraz spożywanie produktów bogatych w kwasy tłuszczowe omega 3. W ramach treningów poznawczych dobrze jest:

• grywać w szachy, karty lub inne gry wymagające wysiłku umysłowego;
• uczyć się języków obcych;
• zmieniać swe nawyki i otoczenie (np. przestawiać rzeczy w swym otoczeniu);
• Przebywać możliwie często w różnym towarzystwie.

Psychozy

W psychozie^[5]Tamże, s. 19-21. myślenie realne (rzeczywiste) przeplata się z myśleniem urojeniowym. Osoba w psychozie nie potrafi dostrzec różnicy między rzeczywistymi a urojeniowymi przekonaniami – przeżywa je tak samo. Halucynacje (omamy) są uznawane przez chorego za prawdziwe doznania zmysłowe – wzroku, słuchu, węchu, smaku i dotyku. Z najczęściej występujących urojeń należy wymienić: prześladowcze, ksobne (chory jest przekonany o szczególnym zainteresowaniu jego osobą przez otoczenie), wpływu (przekonanie, że myśli chorego są kontrolowanym przez siły zewnętrzne), odsłonięcia myśli (chory uważa, że ktoś czyta jego myśli), wielkościowe (przeświadczenie o nadzwyczajnej mocy), hipochondryczne (przekonanie o ciężkiej, nieuleczalnej chorobie), trucia (chorego prześladują myśli, że jest podtruwany).

Objawy psychozy wiążą się najczęściej ze schizofrenią (choroba o nieznanej etiologii), ale mogą występować w wielu innych afektywnych zaburzeniach psychicznych: w depresji oraz manii, przy powikłaniach uzależnień, w zespołach majaczeniowych, otępieniach, w chorobach mózgu (np. chorobie Parkinsona, padaczce), a także po zatruciach i urazach. Leczenie schizofrenii polega głównie na opanowaniu objawów i zapobieganiu ich nawrotom przez stosowanie środków farmakologicznych. Równolegle stosuje się psychoedukację pacjenta i jego rodziny. W celu ułatwienia pacjentowi powrotu do normalnego samodzielnego życia należy również prowadzić jego rehabilitację. W niektórych przypadkach leczenia schizofrenii stosowane bywają też zabiegi elektrowstrząsowe.

Zaburzenia afektywne dwubiegunowe

Afektywna choroba dwubiegunowa^[6]Tamże, s. 27-29. charakteryzuje się równoczesnym istnieniem u chorego przynajmniej dwu zaburzeń psychicznych, którym towarzyszą okresy manii – ze wzmożoną aktywnością, oraz depresji – z obniżoną aktywnością. W łagodniejszych przypadkach mamy do czynienia z hipomanią. Dolegliwości afektywne dwubiegunowe mogą mieć przebieg cyklicznie nawracający. Zwykle pojawiają się dość wcześnie, w wieku około 20-tu lat, i często miewają nawroty raz do roku z naprzemiennym występowaniem objawów maniakalnych i depresyjnych. W niektórych przypadkach tej choroby dochodzi do szybkich cykli – nawet kilka razy do roku. 

Osoba w epizodzie maniakalnym cechuje się wzmożonym uczuciem wszechmocy, euforii, szczęścia, radości i zadowolenia. Może też wzrastać jej aktywność seksualna. Towarzyszy temu często dysforia, to jest rozdrażnienie prowadzące do konfliktów z otoczeniem wskutek agresji osoby chorej, gdy pojawiają się przeszkody w realizacji jej zamierzeń. W stanach maniakalnych może następować u chorego gonitwa myśli z rozrywaniem myślowych związków i pojawianiem się kojarzenia przez podobieństwo dźwięków czy słów. Myślenie u takiej osoby staje się wówczas nieproduktywne z permanentną odwracalnością uwagi i przyspieszanym tempem wypowiedzi, co bywa nazywane wielomównością. Powiązane jest z tym także podniecenie ruchowe, w ostrzejszych przypadkach gwałtowne. Pobudzenie maniakalne prowadzi do zaburzeń biologicznych rytmów, najczęściej do skracania snu, a nawet bezsenności, a także do bezkrytycznych ocen możliwości własnych i urojeń wielkościowych. 

W epizodzie depresyjnym chory cierpi w wyniku ubytku energii, obniżenia nastroju, zainteresowań, zmniejszenia aktywności i odczuwania przyjemności. Zmniejsza się jego aktywność seksualna. Nawet przy niewielkim wysiłku pojawia się u niego dość znaczne zmęczenie oraz psychoruchowe zahamowanie. Towarzyszą temu zaburzenia snu (wczesne przebudzenia), obniżony apetyt i spadek wagi ciała. W tym depresyjnym epizodzie afektywnej choroby dwubiegunowej chory ma zawsze obniżoną samoocenę, poczucie małej wartości a nawet poczucie często niezasłużonej winy i swej małej wartości.

Przy zaburzeniach dwubiegunowych pojawiają się również epizody mieszane. Charakteryzują się one współwystępowaniem objawów maniakalnych i depresyjnych. Mogą one następować po sobie nawet w bardzo krótkim czasie – do kilku godzin. Chorzy w stanach mieszanych mają tendencje do uzależnień od alkoholu lub substancji psychoaktywnych. W tych stanach istnieje podwyższone ryzyko do podejmowania prób samobójczych. Leczenie stanów mieszanych jest utrudnione, gdyż leki hamujące jeden z epizodów stwarza ryzyko podwyższenia drugiego. Najczęściej w leczeniu zaburzeń afektywnych dwubiegunowych podaje się leki przeciwpadaczkowe działające stabilizująco na nastroje chorego. Przy ostrych stanach zagrażających życiu chorego lub jego otoczeniu należy wzywać pogotowie ratunkowe.

Zaburzenia lękowe

Spośród wszystkich zaburzeń psychicznych zaburzenia lękowe^[7]Tamże, s. 30-32. zalicza się do najczęstszych. Zaburzeniom tym towarzyszą czasami napady paniki. Występują najczęściej przed 30-tym rokiem życia i raczej rzadko wygasają bez leczenia. U około połowy chorych z zaburzeniami lękowymi rozpoznawane są zaburzenia depresyjne lub inne zaburzenia psychiczne. Objawy zaburzeń lękowych bywają bardzo różnorodne – dominują w nich: poczucie zagrożenia, niepokój wewnętrzny, drażliwość, suchość w ustach, kołatanie serca, rozstrój żołądka i biegunka, nadmierna potliwość, częste oddawanie moczu, zaczerwieniania skóry, braki oddechu, drżenie, bóle mięśniowe, bóle głowy lub uczucie ciasnoty w głowie, zaburzenia snu, ale również nadwrażliwość na krytykę.

Zespół lęku napadowego, czyli napad paniki, występuje wówczas, gdy chory doznaje kilku (przynajmniej czterech) spośród takich objawów jak: drżenie ciała lub choćby samych rąk, płytki przyspieszony oddech, uczucie duszności, ucisk lub kołatanie serca, silne poty, uciski lub bóle klatki piersiowej, mrowienie lub drętwienie kończyn, dreszcze z przemiennym poczuciem gorąca, uczucie omdlewania lub zawroty głowy, ściskanie żołądka lub nudności. W cięższych stanach pojawia się poczucie nierealności własnej świadomości (depersonalizacja), obawa o utratę kontroli nad sobą a nawet o utratę zmysłów i lęk przed zejściem ze świata.

Nieracjonalny trwały lęk przed pojawieniem się określonej sytuacji bądź osoby lub zwierzęcia to –fobia. Bywa, że tylko wyobrażenie powyższego powoduje u chorego lęk z objawami wegetatywnymi. Najczęstszymi fobiami są: klaustrofobia (lęk przed zamknięciem w pomieszczeniu), fobia społeczna (lęk przed krytyką, kompromitacją, upokorzeniem), agorafobia (lęk przed przebywaniem w otwartej przestrzeni).

Jeśli objawy lękowe utrzymują się co najmniej przez kilka tygodni to u chorego mogą występować zaburzenia lękowe uogólnione. Nie są one związane z sytuacja zewnętrzną chorego, lecz z jego samoistnym zamartwianiem się i niepokojem, wymyślaniem zagrożeń i obaw z pobudzaniem układu wegetatywnego. Zaburzenia lękowe mogą prowadzić do prób samobójczych.

W leczeniu zaburzeń lękowych skuteczne bywają zarówno środki farmakologiczne, jak i psychoterapia – najczęściej behawioralno-poznawcza. Skuteczne w tych zaburzeniach są również treningi relaksacyjne obejmujące oddychanie przeponowe, a także psychoedukacja. Leczenie zaburzeń lękowych trwa zwykle od roku do dwu lat.

Zaburzenia nerwicowe

Zaburzenia nerwicowe^[8]Tamże, s. 33-35. częściej dotyczą kobiet i mogą to być: zaburzenia konwersyjne (dysocjacyjne), dysocjacyjne osłupienie (stupor), dysocjacyjne zaburzenie ruchu i czucia, amnezja i fuga, zaburzenia o postaci somatycznej, zaburzenia hipochondryczne.

Zaburzenia konwersyjne polegają na utracie w świadomości kontroli nad tożsamością, wrażeniami, wspomnieniami, a nawet pewnymi ruchami. W skrajnych przypadkach utrata ta może być całkowita. Trudne, nie do pokonania, traumatyczne problemy podlegają konwersji, czyli przekształceniu w objawy chorobowe. Traumatyczne problemy zostają wówczas zamazywane w pamięci, często symbolicznym objawem somatycznym, uwalniając chorą osobę od ich rozwiązywania.

Dysocjacyjne osłupienie, pojawiające się w bardzo silnie stresującej sytuacji, charakteryzuje się ograniczeniem w wykonywaniu ruchów, a w skrajnych przypadkach ich całkowitym brakiem. Podczas takiego osłupienia występuje również brak reakcji na niektóre bodźce zewnętrzne: dotyk, światło, dźwięk. Osoba taka jest jednak przytomna na co wskazują ruchy gałek ocznych, spięcie mięśni i oddech.

Dysocjacyjne zaburzenie ruchu i czucia, występujące na podłożu emocjonalnym, objawia się częściowym lub całkowitym ograniczeniem wykonywania ruchów, które może być powiązane z utratą skórnego czucia. Osoba sprawia wrażenie sparaliżowanej, nie ma jednakże objawów somatycznych.

Amnezja i fuga objawia się nasiloną utratą pamięci istotnych wydarzeń. Ta utrata pamięci bywa związana z wydarzeniami urazowymi, np. osieroceniem czy tragicznym wypadkiem. Utrzymuje się zwykle kilka dni i towarzyszy jej stres i uczucie pogubienia. Gdy objawy te przedzielane są okresami pojawiania się pamięci i przedłużają się tygodniami, wówczas stany te nazywane są fugą. Osoba w takim stanie może wykonywać bezcelowe podróże do miejsc związanych z emocjonalnymi przeżyciami.

Zaburzenia o postaci somatycznej charakteryzują się namolnymi uskarżaniami osoby chorej na różne dolegliwości somatyczne (bóle, wzdęcia, nudności, odbijania, swędzenia, pieczenia, zaczerwienienia itp.) i – mimo dobrych wyników badań – nieustannym, nawracającym domaganiu się badań kolejnych. Zaburzeniom tym mogą towarzyszyć często stany niepokoju i lęku oraz objawy symulujące zaburzenie poszczególnych narządów. Bywa, że dolegliwości te doprowadzają osobę chorą do konfliktów z jej otoczeniem.

Zaburzenia hipochondryczne polega na zbytnim koncentrowaniu się na sobie i nadwrażliwym postrzeganiu możliwości zachorowania – doszukiwaniu się w sobie poważnej choroby i patologii w funkcjonowaniu narządów własnego ciała.

Właściwą metodą leczenia zaburzeń nerwicowych jest psychoterapia. W trudniejszych przypadkach, dla unikania depresji i leków, dołącza się do niej farmakologię.

Zaburzenia stresowe

Zaburzenia stresowe^[9]Tamże, s. 36-38. są nieadaptacyjną reakcją na wyjątkowo uciążliwe wydarzenia życiowe. Objawy tych zaburzeń zaczynają się zwykle w przeciągu miesiąca od stresujących sytuacji życiowych. Objawy charakteryzują się nastrojem depresyjnym, lękami, zamartwianiem się, ograniczeniem umiejętności wykonywania codziennych zadań i poczuciem niemożliwości radzenia sobie w typowych sytuacjach życiowych. W szczególnych przypadkach, bezpośrednio po urazie, może nastąpić krótkotrwała ostra reakcja na stres trwające od kilku dni do kilku tygodni. Osoba w takiej reakcji czuje się oszołomiona, obserwuje się u niej brak wrażliwości emocjonalnej, wyobcowanie i jej subiektywne poczucie odrętwienia. Może też u takiej osoby wystąpić czasowe uczucie bezradności, tracenia kontaktu z własnym ciałem a nawet ryzykowna impulsywność.

W przypadkach sytuacji o szczególnie traumatycznym charakterze może wystąpić przedłużona lub opóźniona reakcja na tą sytuację stresową, czyli tzw. zespół stresu pourazowego. Jest to ponowne i dość intensywne przeżywanie stresowej sytuacji powiązane z odrętwieniem psychicznym oraz fizjologicznym pobudzeniem, uporczywym i natrętnym wspominaniem tej sytuacji – także w snach oraz doznawanie przykrych uczuć przy zdarzeniach przypominających kontakty symbolizujące sytuację, która wywołała uraz. Objawy te pojawiają się zwykle po kilku tygodniach a nawet miesiącach, czyli po okresie latencji i w większości przypadków ustępują samoistnie po dłuższym okresie, który w szczególnych przypadkach może utrzymywać się przez wiele lat, raczej rzadko przechodząc w utrwaloną zmianę osobowości. Osoba z objawami stresu pourazowego unika aktywności prowadzących do wspominania urazu (ludzi, miejsc). 

Leczenie zaburzeń stresowych prowadzone jest zwykle metodami psychoterapii behawioralno-poznawczej. Wspomaga się je treningami relaksacyjnymi, oddechowymi i treningami asertywności. W trudniejszych przypadkach włączane jest tez leczenie farmakologiczne.

Zaburzenia świadomości

Zaburzenia świadomości^[10]Tamże, s. 39-41. powodowane są zmianami w centralnym układzie nerwowym i prowadzą do utrudnień w samoorientacji oraz orientacji w otoczeniu, co przejawia się majaczeniem (delirium). Najczęstszymi przyczynami tych zaburzeń są: infekcje z wysoka temperaturą, zatrucia, urazy głowy i złamania długich kości oraz choroby nerek, wątroby, mózgu i serca. Mogą też wystąpić po psychostymulujących środkach, w abstynencji poalkoholowej, w stanach zatrucia oraz po niektórych lekach, a także przy silnym odwodnieniu organizmu starczego oraz jako powikłania przy otępieniach. Majaczenia pojawiają się nagle i rozwijają w kilka godzin. Poprzedzają je: silny niepokój, lęki, drażliwe zachowanie oraz utrata koncentracji. Zaburzenia świadomości trwają zwykle od kilku dni do kilku miesięcy, nasilają się w ciemnościach. Nieleczone mogą ustępować samoistnie, ale mogą też spowodować pełne otępienie i zgon chorego. Jednakże wcześnie leczone ustępują relatywnie szybko. W przypadkach, gdy majaczenie wynika z choroby somatycznej należy w pierwszej kolejności rozpocząć leczenie choroby podstawowej.

Majaczenia przy zatruciach, w tym alkoholowych, należy leczyć na oddziale detoksykacyjnym. Nie wymagana jest do tego zgoda pacjenta. Przed przybyciem pogotowia ratunkowego należy: chronić chorego przed samobójstwem (np. przed wyskoczeniem przez okno), zadbać o światło w pomieszczeniu, wyciszać otoczenie i chorego, nie dopuszczać do kłótni i konfliktów, przy wysokiej temperaturze chorego podawać mu leki przeciwgorączkowe i dbać o jego nawodnienie.

Zagrożenie samobójcze

Zachowania samobójcze (gesty, próby, dokonania) są wołaniem chorego o pomoc. Wymagają one zawsze zapobiegawczej interwencji. Wiąże się ona z wyczuciem u osoby dotkniętej kryzysem emocjonalnym (będącej w depresji, w traumie po katastrofie, w żałobie, w stresie, w dokuczliwej samotności itp.) zachowań samobójczych. Zachowania takie najczęściej objawiają się u osoby doświadczonej traumą poprzez: uwydatniające się objawy depresji, szukanie informacji o samobójstwie, apatię, rozmowy o śmierci, autoagresję, drażliwość, izolowanie się. Jeżeli osoba będąca w kryzysie informuje o zamiarze samobójczym może oznaczać, że potrzebuje wsparcia, ze nie potrafi sama poradzić sobie z przytłaczającymi ja problemami. Najczęstsze problemy zwiększające ryzyko prób samobójczych to: separacja, rozwód, owdowienie, utrata kogoś bardzo bliskiego, impulsywna osobowość, bezrobocie, problemy finansowe, płeć męska, podejmowanie wcześniejszych prób samobójczych. Osoby podejmujące próby samobójcze mogą być przyjęte do szpitala wbrew woli osoby zagrożonej samobójstwem. Do osoby zagrożonej samobójstwem należy wezwać pogotowie ratunkowe, gdy osoba ta ujawnia: swe uporczywe myśli o samobójstwie, o swej śmierci w najbliższej przyszłości, o podejmowanej próbie samobójczej, o bezsensie życia, o głosach namawiających ją do samobójstwa itp.

Podsumowując należy podkreślić, że problemy psychiczne są dla dotkniętej nimi osoby (i rodziny) źródłem wielu problemów na płaszczyźnie życia osobistego, rodzinnego. Utrudniają proces kształcenia, podejmowanie ról i aktywność społeczną oraz zawodową. Jednym z czynników o największej uciążliwości dla osób z problemami psychicznymi (i ich rodzin) są społeczne stereotypy na temat członków wskazanej zbiorowości i towarzyszące im „poczucie społecznego wstydu” mocno zniechęcające do ujawniania problemu. Chcemy podkreślić, że problemy natury psychicznej są problemami zdrowotnymi tak, jak m.in. choroby układu krążenia, oddechowego, narządu wzroku czy słuchu. Tym samym zachęcamy osoby (i rodziny ) borykające się z problemami natury psychicznej  do przełamywania tych stereotypów – dla dobra własnego, rodziny i innych, którzy borykają się ze wskazanymi problemami. Do osób, których problem ten nie dotyczy apelujemy zaś o dojrzałą akceptację osób z problemami psychicznymi oraz poszanowanie ich godności, która jest przyrodzonym prawem każdego człowieka.